Wat te doen als één van de kinderen de bankrekening van ouder(s) plundert of heeft geplunderd?
Veelvoorkomend in het erfrecht: Na het overlijden komen de erfgenamen er achter dat één van de kinderen voorafgaand aan het overlijden de rekening van pa of ma heeft leeg gehaald. Wat kunt u doen om dat te voorkomen en kan het achteraf worden rechtgezet?
Het lijkt zo makkelijk: één van de kinderen wordt aangesteld als gemachtigde voor de bankzaken. Dat gaat meestal niet formeel. Een ouder kan bijvoorbeeld niet zo goed omgaan met internetbankieren, of er wordt door één kind boodschappen gedaan en voorgeschoten. Het is handig als dat kind ook een pinpas ontvangt van de betreffende ouder, zodat er rechtstreeks toegang is tot diens bankrekening. Er wordt niets op papier gezet, noch wordt de volmacht anderszins formeel geregeld. Alles gaat op basis van vertrouwen.
Na het overlijden van de ouder constateren de overige kinderen dat de gevolmachtigde broer of zus veel bedragen heeft overgemaakt naar zijn eigen bankrekening of dat er vreemde betalingen zijn verricht van de bankrekening van de (inmiddels overleden) ouder. De overige kinderen zijn op dat moment als erfgenamen benadeeld. Het gaat hen in praktijk echter meestal niet om het geld, als wel om het gevoel dat hun ouder is benadeeld door het handelen van de gemachtigde broer of zus. De broer of zus waarvan zij dachten dat hij of zij goed voor hun vader of moeder zorgde, blijkt zichzelf te hebben verrijkt en misbruik te hebben gemaakt van het vertrouwen. Wat kunt u in zo’n geval doen?
Wat kunt u zelf doen om misbruik te voorkomen?
Als uw ouder één van de kinderen machtigt om bankzaken te regelen, dan hebt u uiteraard het recht en de mogelijkheid om aan uw ouder(s) te vragen om de bankrekening ook eens in te kijken. U kunt dan mogelijk op tijd ingrijpen als u onrechtmatigheden ziet. Hier ligt uiteraard ook een taak voor de ouder zelf. De ouder kan bijvoorbeeld één kind machtigen voor de bankzaken en een ander kind aanstellen als toezichthouder, waarbij er periodiek rekening en verantwoording wordt afgelegd door de gevolmachtigde aan de toezichthouder.
Ook kan een bewind worden aangevraagd over het vermogen van uw ouder. Door middel van bewind voert een bewindvoerder het beheer over het vermogen. Het bewind wordt aangevraagd bij de rechtbank en de bewindvoerder moet rekening en verantwoording afleggen bij de kantonrechter. U heeft daarmee enigszins zicht en controle op het vermogen en u kunt de bewindvoerder ter verantwoording roepen. U kunt uiteraard ook een verzoek indienen om zelf als bewindvoerder te worden benoemd. Als bewindvoerder kunt u onrechtmatigheden vaak direct rechtzetten.
Wat kunt u achteraf herstellen?
Helaas regelen veel mensen de machtiging niet vooraf en komt misbruik pas aan het licht na overlijden. Wat kunnen erfgenamen doen als zij zien dat een gevolmachtigde broer of zus bedragen naar zichzelf heeft overgemaakt en het vermoeden bestaat van misbruik?
Algemene volmacht
Juridisch kunnen de erfgenamen een beroep doen op de wetsartikelen die betrekking hebben op de algemene volmacht.
Een voorbeeld waarin bovenstaande is beoordeeld door het gerechtshof betreft een casus waarin erflaatster (de overledene) voorafgaand aan haar overlijden in een verpleeghuis verbleef en aan haar achternicht via de notaris een volmacht had verleend om haar financiën te regelen. Bij leven had erflaatster nog een saldo op haar bankrekeningen van € 491.000. Na vijf jaar is daar nog € 31.000 van over. Het vermogen van erflaatster wordt daarop onder bewind gesteld waarbij een bewindvoerder wordt benoemd. De volmacht aan de achternicht wordt ingetrokken. Na onderzoek constateert de bewindvoerder dat de gevolmachtigde achternicht grote sommen geld van erflaatster naar zichzelf heeft overgeschreven.
De bewindvoerder start een procedure om de grote geldbedragen terug te vorderen van de achternicht. De rechtbank wijst die vorderingen grotendeels toe, maar de achternicht stelt hoger beroep in. Haar stelling is dat zij steeds heeft gehandeld in opdracht van erflaatster en dat zij veel schenkingen van haar kreeg, waaronder een veulen en geld om stallen daarvoor te verbouwen. Tijdens de behandeling van het hoger beroep overlijdt erflaatster. Het is nu aan de erfgenamen om de procedure tegen de achternicht voort te zetten.
Het gerechtshof ziet zich gesteld voor de vraag of gelden aan het vermogen van erflaatster zijn onttrokken zonder dat daarvoor toestemming was gegeven en zonder dat het belang van erflaatster daarmee was gediend.
Het gerechtshof stelt vast dat de gevolmachtigde achternicht beschikte over een bankpas, dat zij internetbankieren heeft aangevraagd, dat zij haar boodschappen deed en zaken regelde voor erflaatster, waaronder haar belastingaangifte. In feite voerde de achternicht dus de gehele financiële administratie. Daarvan uitgaande moest de achternicht zich richten naar de belangen van erflaatster en zou zij rekening en verantwoording moeten geven. Dat de achternicht niet in het belang van erflaatster handelde, moeten de overige erfgenamen bewijzen. Van de achternicht mag echter wel worden verlangd dat zij bij betwisting door de erfgenamen, feitelijke gegevens verstrekt waaruit blijkt dat zij wél in het belang van erflaatster handelde. Er geldt dus een verzwaarde motiveringsplicht.
In de betreffende casus zijn forse opnames van de bankrekening gedaan en er is veel geld uitgeven bij diverse winkels terwijl erflaatster in een verpleeghuis verbleef, weinig mobiel was en maar weinig nodig had. De stelling van de achternicht dat zij de diverse aankopen heeft verricht met de instemming van erflaatster, is niet door haar met concrete gegevens onderbouwd. Het enkele verweer dat het zou gaan om kados en schenkingen is niet voldoende, aldus het Hof.
Vernietiging van de schenking wegens misbruik van omstandigheden
Als een gevolmachtigde stelt dat erflater bij leven aan hem een schenking heeft gedaan dan kunnen de erfgenamen ook een beroep doen op vernietiging van die zogenaamde schenkingsovereenkomst wegens misbruik van omstandigheden op grond van art. 7:176 BW. Op grond van artikel 7:176 BW rust, indien de schenker feiten stelt waaruit volgt dat de schenking door van omstandigheden is tot stand gekomen, bij een beroep op vernietigbaarheid de bewijslast van het tegendeel op de begiftigde, tenzij van de schenking een notariële akte is opgemaakt of deze verdeling van de bewijslast in de gegeven omstandigheden in strijd met de eisen van redelijkheid en billijkheid zou zijn.
Misbruik van omstandigheden kan bijvoorbeeld worden aangenomen als erfflater bijvoorbeeld kwetsbaar was, de geestestoestand beperkt, en als hij in een emotionele en afhankelijke positie van de begiftigde verkeerde.
Vragen over bovenstaande of andere vragen op het gebied van erfrecht? Neem contact op met ons advocatenkantoor in Breda of Tilburg. Onze advocaat Ingrid Nelemans is gespecialiseerd in erfrecht en staat u graag te woord: 085-0769036. U kunt ook een e-mail sturen: nelemans@kadanzadvocaten.nl